Woning op maat – Architectuur Lokaal

Woning op maat in Haarlem, Zeeman architecten bna

In overleg met het Ministerie van VROM, Directie Wonen en de Rijksbouwmeester is in 2004 besloten tot een meer gerichte publicatie over de mogelijkheden van flexibel bouwen en die van deze bouwmethodiek voor duurzaam bouwen.

Dit thema steekt, ook onder bijvoorbeeld de noemers modulair bouwen en open bouwen, regelmatig de kop op. Nu de aandacht voor het particulier opdrachtgeverschap de laatste jaren is toegenomen, is bezien of de ideeën over deze bouwmethodieken bruikbaar zijn bij de zoektocht naar antwoorden op individuele woonwensen. Daarbij kwam de theorie van het Open Bouwen van de architect John Habraken, van enkele decennia geleden, als uitgangspunt aan de orde. Habraken pleitte voor een scheiding van het casco (drager) en de inbouw (interieur) om te bewerkstelligen dat seriematige woningproductie optimaal kon worden gecombineerd met individuele woonwensen. Bij Open Bouwen is niet alleen de eerste bewoner belangrijk, maar juist ook de generaties daarna. Het doel van het scheiden van drager en inbouw is het creëren van een statisch omhulsel dat een oneindig flexibele invulling kent.

De technische uitvoering van de ideeën van Habraken is nooit op grote schaal tot ontwikkeling gekomen, maar in 2003 werd door verschillende partijen gewerkt aan concrete bouwtechnische oplossingen die heel dicht in de buurt komen van het ideaal van Habraken. Die tendens is vooral waarneembaar bij woningcorporaties, projectontwikkelaars en toeleveringsbedrijven. De uitkomsten zijn zo concreet dat met recht kan worden gesproken van een nieuwe generatie van industriële bouwers. Door de opkomst van consumentgericht bouwen en particulier opdrachtgeverschap zien steeds meer bedrijven het belang van verregaande flexibilisering om zo de kopers meer zeggenschap te geven over hun eigen huis. In het verlengde daarvan zijn vele toepassingen en uitwerkingen ontwikkeld die binnen het theoretische kader van Open Bouwen niet zouden misstaan. Prachtige systemen, zoals beweegbare wanden, flexibele leidingen en alom aanwezige elektra bewijzen hun waarde in de strijd om de woonconsument. Enkele vooruitstrevende opdrachtgevers gaan verder dan de flexibiliteit voor de eerste koper. Zij bieden flexibiliteit op langere termijn, in de vorm van uitbreidbare woningen en opnieuw in te delen plattegronden. Zo ontstaan levensloopbestendige woningen die mee kunnen veranderen met veranderende leefomstandigheden.

De twijfelende partij was ten tijde van het Open Bouwen, en is dat ook nu nog, de bewoner zelf. Toch zijn er, ook voor particulier opdrachtgevers, redenen om hier wel over na te denken. Juist omdat de toekomst zich nauwelijks laat voorspellen, en bijvoorbeeld omdat de gezinssamenstelling verandert, is het een goed idee om over levensloopbestendigheid na te denken. Een huis kan worden aangepast aan andere behoeftes, maar een wijk niet. Terwijl de buurt vaak van doorslaggevende betekenis is voor het woongenot. Bovendien hoeft flexibel bouwen niet duurder te zijn dan traditionele bouw.