Terugblik excursie herbestemming #6: Voor een helicopterview naar het REM eiland – Architectuur Lokaal

Slideshow

De Amsterdamse binnenstad is een voorbeeld van duurzame stedenbouw. Grachtenpanden worden al eeuwenlang hergebruikt, maar ook buiten het centrum worden veel panden herbestemd. Uiteenlopende voorbeelden kwamen aan de orde tijdens de excursie die Architectuur Lokaal organiseerde op 27 juni 2012. Het ging om de volgende projecten.

REM eiland Het REM eiland oogt als een boorplatform. Het is in de jaren zestig gebouwd voor een piratenzender op de Noordzee. Later maakte de Nederlandse overheid er een meetpost van voor Rijkswaterstaat. Nu ligt het eiland in de Amsterdamse Houthaven, op initiatief van horecaondernemers Nick van Loon en Hilly Engels die hier een toplocatie in zagen voor een restaurant. Met behulp Woonstichting De Key werd het plan gerealiseerd. De Key beschouwde het REM eiland als een katalysator voor nieuwe ontwikkelingen bij de Houthaven. De herbestemming van het platform werd financieel haalbaar door een deel als kantoor te verhuren en door een verdieping voor het restaurant toe te voegen. Het ontwerp van Concrete Architects sluit dicht aan bij de oorspronkelijke constructie en sfeer. Omdat de locatie net buiten het bestemmingplan voor de nieuwe woonwijk valt en nog industriegebied is, verliepen de procedures voor vergunningen soepel. Het helikopterplatform biedt nu een voor iedereen toegankelijk uitzicht over het Amsterdamse IJ.

Opdrachtgever: Woonstichting De Key; Architect: Concrete ; Gebruiker: REM eiland restaurant

De Nieuwe Liefde Het oorspronkelijke wijnpakhuis kende diverse bestemmingen (parochiehuis, bioscoop, opleidingsinstituut), waarbij de katholieke kerk vaak betrokken was. Een periode als kraakpand liet weinig over van originele details, al bleven de karakteristieke glas-in-loodramen en het trappenhuis behouden. Toen de veelzijdige priester Huub Oosterhuis het plan opvatte hier een cultureel centrum te vestigen, heerste binnen vooral duisternis. Samen met investeerder Alex Mulder en architect Wiel Artes lukte het om de Nieuwe Liefde tot een oase van licht te maken. Zoals de opdrachtgever het uitdrukt: het nieuwe ontwerp biedt het gebouw als een wit canvas aan de gebruikers aan. Omdat het gebruik niet vanaf het begin bekend was, moesten bij de planvorming zo veel mogelijk opties open blijven. In de programmering is de financiële exploitatie van het gebouw niet het belangrijkst. De levensbeschouwing van de initiatiefnemer moet herkenbaar blijven.

Opdrachtgever: Alex Mulder (Amerborgh Nederland); Architect: Wiel Arets Architects

Het Conservatorium Hotel De door Rijksbouwmeester Knuttel ontworpen Rijkspostspaarbank is later bekend geworden als conservatorium. Het pand ligt op een toplocatie bij het Stedelijk Museum en het Concertgebouw. Wanneer de muziekopleiding naar het Oosterdokseiland verhuist en de gemeente op deze plek een hotel toestaat, is herbestemming geen probleem. De Alrov groep, een internationale ontwikkelaar van luxe hotels, verwerft het pand en vraagt de Milanese ontwerper Piero Lissoni om het interieur van het hotel vorm te geven. Voor de vertaling van zijn ideeën naar de Nederlandse bouwpraktijk wordt O-III Architecten ingeschakeld (daarnaast zijn Meyer en Van Schooten Architecten en Architectenbureau J. van Stigt betrokken). De opdrachtgever had ervoor gekozen om de opgave in deelprojecten te splitsen. Dit leidde tot praktische problemen in de coördinatie en een volgende keer zou hier dus niet voor gekozen worden. De Israëlische ontwikkelaar en de Italiaanse ontwerper zijn wel vaak naar Amsterdam gekomen om het proces in goede banen te leiden. Aan de hoge bezettingsgraad van het hotel is af te lezen dat het resultaat aansluit bij de wensen van het internationale publiek. Spectaculair is de lobby op de plek van de voormalige binnenhof.

Opdrachtgever: Alrov Group; Architect: Lissoni Associati; Meyer en Van Schooten BV, Architectenbureau J. van Stigt BV en O-III Architecten

Kohnstamm ensemble Aan twee kanten van de drukke Wibautstraat werkt de Hogeschool van Amsterdam aan een nieuwe campus voor 30.000 studenten, docenten en medewerkers. Een van de bouwstenen voor die campus is het Kohnstammhuis dat werd gevestigd in het monumentale belastinggebouw uit 1958 van Rijksbouwmeester Friedhoff en zijn assistent Bolten (die ook de basis legde voor het aangrenzende Theo Thijssenhuis). Het nieuwe ontwerp is het resultaat van een samenwerking tussen Ibelings van Tilburg architecten (gebouw) en O-III architecten (interieur). Ze werden geïnspireerd door de architectuur van Friedhoff, maar brachten veel meer openheid en licht in het pand. Dat paste bij de visie van de opdrachtgever op de campus, die uiteenlopende mensen moet aantrekken en veel vormen van gebruik mogelijk moet maken. Uiteraard is het Kohnstammhuis ingericht op studeren en doceren, maar de flexibele hal biedt ook ruimte voor bijvoorbeeld debatten en productpresentaties.

Opdrachtgever: Hogeschool van Amsterdam; Architect: Ibelings van Tilburg architecten en O-III architecten

CREA De diamantslijperij aan de Nieuwe Achtergracht bestaat uit verschillende panden uit de periode tussen 1845 en 1925. Ze verkeerden in slechte staat toen de Universiteit van Amsterdam plannen ontwikkelde voor een nieuwe campus in dit gebied. Sloop was niet aan de orde, omdat het complex één van de weinige tastbare herinneringen is aan het Joodse Amsterdam. De panden werden het nieuwe thuis van CREA, het cultureel studentencentrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. Bij de herbestemming was naast de opdrachtgever Davy Demmers van de UvA ook de gebruiker nauw betrokken in de persoon van Sjoerd Jansen, directeur van CREA. Zij noemen het een klein wonder dat het gelukt is om CREA hier onder te brengen, vanwege het feit dat het programma te groot was en het gebouw een krot. Veel van de credits leggen ze bij Joost Glissenaar (architecten van Mourik). Tijdens de architectenselectie ontstond het vertrouwen dat hij met mooie en haalbare oplossingen zou komen. Dat vertrouwen is niet beschaamd. De plek was tot dusver weinig bekend en is nog steeds niet optimaal bereikbaar. Toch is het druk in het CREA café en ook de cursisten weten CREA weer te vinden.

Opdrachtgever: Universiteit van Amsterdam; Architect: Joost Glissenaar / architecten van Mourik