Nu online: Nationale Enquête Advisering Omgevingskwaliteit – Architectuur Lokaal

Sint Jansbeek – Arnhem (foto Thea van den Heuvel). Programma: terugbrengen waterloop van 2,3 hectare. De beek verbetert de waterhuishouding, het stadsklimaat en de biodiversiteit. Ontwerp: Buro Poelmans Reesink. Opdrachtgever: gemeente Arnhem. Kwaliteitsteam: Zuidelijke Binnenstad Arnhem. Begin 2022 verschijnt er een evaluerend essay van Marieke Berkers over het tienjarig bestaan van dit kwaliteitsteam.

De Nationale Enquête Advisering Omgevingskwaliteit onderzoekt de stand van de interdisciplinaire kwaliteitsadvisering in Nederland. De enquête moet informatie en kennis opleveren over de manier waarop overheden, maatschappelijke en private partijen zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het is een belangrijke nulmeting vóór het inwerkingtreden van de Omgevingswet. Leden van kwaliteitsteams, adviescommissies en andere interdisciplinaire adviespraktijken kunnen de enquête invullen.
De enquête, onderdeel van promotieonderzoek aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft, is tot 31 maart 2022 te vinden op q-factor.info.

Kwaliteit als publiek belang
Met het aan de TU Delft verbonden onderzoeksprogramma Q-factor bouwen stedenbouwkundige Sandra van Assen en planoloog José van Campen kennis op over de kwaliteitsadvisering in Nederland. Het onderzoek is gericht op álle interdisciplinaire adviespraktijken op het gebied van omgevingskwaliteit. Deze hebben namen als q-team, adviescommissie ruimtelijke kwaliteit, inspiratieteam, ervenconsulenten, atelier of werkplaats omgevingskwaliteit. Voor het gemak zijn ze samengevat als ‘kwaliteitsteam’. Het gaat om teams met meerdere disciplines en omgevingskwaliteit als publiek belang. De advisering door commerciële adviesbureaus of ter ondersteuning van private belangen valt buiten het onderzoek.

Kwaliteitsteams belangrijk onder de Omgevingswet
Kwaliteitsteams kunnen een rol spelen in allerlei ruimtelijke processen. In het kader van de  Omgevingswet moeten alle betrokkenen bij ruimtelijke ingrepen zorgen voor goede omgevingskwaliteit, de overheid voorop. Maar hoe doe je dat? Goede omgevingskwaliteit kun je niet afvinken. Er is altijd afwegingsruimte. Wát goede omgevingskwaliteit is, is afhankelijk van plaats en tijd, van huidige en toekomstige betrokkenen.

Overzicht ontbreekt
In Nederland gebruiken we voor dat kwaliteitsgesprek al sinds eind 19e eeuw de vorm van het deskundigenadvies. Anno 2021 zien we veel verschillende vormen van deskundigenadvisering, al dan niet gecombineerd met participatie. Overzicht van deze veelkleurige praktijk ontbreekt en er is weinig uitwisseling of reflectie. We dóen het wel maar we weten weinig van de precieze gang van zaken en de invloed van de kwaliteitsadvisering. Vragen hierover kunnen vooralsnog niet wetenschappelijk beantwoord worden. Het onderzoeksprogramma Q-factor wil daar verandering in brengen. De enquête is gericht op leden van teams en is een eerste stap.

Nulmeting
De onderzoekers willen met de enquête zicht krijgen op de adviespraktijken die gangbaar zijn net vóór het inwerkingtreden van de Omgevingswet. Wat doen de teams, wat is hun opdracht, en hoe zijn ze samengesteld? Welke actuele thema’s, zoals klimaatadaptatie, inclusiviteit en gezondheid, komen aan de orde bij de kwaliteitsadvisering? De onderzoekers zullen de kennis delen door artikelen op de onderzoekswebsite, in vakbladen, wetenschappelijke publicaties en via internationale onderzoeksprogramma’s.

Reflectie op het eigen team en zicht op het grotere geheel
Meedoen is leerzaam want de enquête biedt gelegenheid te reflecteren op de werkwijze van het eigen team. Later kan de eigen werkwijze vergeleken worden met de uitkomsten over het geheel. Waarschijnlijk zijn er geen twee kwaliteitsteams aan elkaar gelijk. Veel kwaliteitsteams zijn onafhankelijk, maar er zijn ook ambtelijke of gemengde teams. Er zijn teams met vaste leden en teams met leden op afroep. De teams kunnen een breed scala van activiteiten uitvoeren, zoals onderzoeken, samenwerken, stimuleren, beoordelen. Inzicht in alle verschillen helpt bij het maken van keuzes voor de eigen praktijk.

Onafhankelijk onderzoek
Q-factor is een onafhankelijk onderzoeksprogramma. Het wordt niet gesubsidieerd of gefinancierd door een externe partij. De ingevulde enquêtes worden geanonimiseerd. In publicaties worden geen namen van kwaliteitsteams genoemd, tenzij de respondent hiervoor toestemming geeft.

Via de website MijnOmgevingsvisie.nl volgt Architectuur Lokaal de ontwikkeling van omgevingsvisies op de voet. Op de omgevingsvisiekaart van Nederland is te zien in welke gemeenten reeds omgevingsvisies zijn vastgesteld. De betreffende visies worden op deze website opgenomen. Bij elk van deze visies wordt een globaal beeld geschetst over proces, participatie, omgevingskwaliteit en opgaven.