Nieuw instrument voor gezonde architectenselecties – Architectuur Lokaal

Vandaag publiceren de BNA, Architectuur Lokaal en ICSadviseurs de uitgebreide Richtlijn Gezonde Architectenselecties. Deze richtlijn moet helpen om de negatieve spiraal van oplopende tenderkosten en frustraties te doorbreken. De richtlijn is bedoeld voor opdrachtgevers, bouwmanagers en architecten. De praktijkvoorbeelden tonen welke problemen er spelen.

Excessieve tenderkosten
Uit onderzoek van de BNA blijkt dat steeds meer architecten aanbestedingen links laten liggen. “Die bureaus zien er geen brood meer in”, aldus Fred Schoorl, directeur van de BNA. “De bureaus die nog meedoen voelen zich vaak gegijzeld door het systeem. Zij schrijven toch in, ondanks de aanzienlijke ontwerpinspanningen waar zelden een passende vergoeding tegenover staat. Wie niet deelneemt, loopt uit zijn referenties en kan morgen niet meer meedoen.” De hyperconcurrentie verleidt bureaus om meer werk te leveren dan wordt gevraagd om zich te onderscheiden. Deze praktijk moet stoppen. De branche en de opdrachtgevers hebben een gemeenschappelijk belang bij een gezonde markt. De richtlijn is een gids om dat voor elkaar te krijgen.

Passende uitvraag
Opdrachtgevers vinden het vaak lastig om te formuleren wat nodig is om de juiste architect te selecteren. Ze hebben meestal ook geen idee hoeveel tijd en geld een architect vervolgens kwijt is aan een inschrijving. In de praktijk worden de inspanningen vaak veel te laag ingeschat. De richtlijn verschaft inzicht in de voor- en nadelen van mogelijke uitvragen en wat architecten dan moeten aanleveren en geeft een denkkader voor het overwegen van een redelijke vergoeding. De voorbeelden maken de daadwerkelijke inspanningen inzichtelijk.

Heldere spelregels
Een goede uitvraag heeft heldere spelregels. Zo moet de opdrachtgever duidelijk aangeven wat hij verwacht. Dat biedt voor hem zekerheid over wat hij kan ontvangen en aanknopingspunten om het beoordelingsproces efficiënt in te richten. “Het voorkomt dat hij straks appels met peren moet vergelijken met als gevolg allerlei risico’s op complicaties”, aldus Jan Willem van Kasteel van ICSadviseurs. “De spelregels gelden óók voor architecten. Zij moeten zich houden aan de voorgeschreven deliverables en kunnen daarop aangesproken worden.”

Open dialoog
Uiteindelijk gaat het er steeds om dat de betrokken partijen een open dialoog moeten aangaan. “De richtlijn is bedoeld om daarvoor handreikingen te bieden”, zegt Cilly Jansen, directeur van Architectuur Lokaal. “Wanneer opdrachtgevers en architecten het gesprek aangaan, worden ze zich bewust van het werk dat ze van elkaar vragen. Dan kunnen ze daarnaar handelen en elkaar hierop aanspreken. Dat komt ook het wederzijds vertrouwen en het resultaat ten goede.” Dit betekent bijvoorbeeld dat een architect een opdrachtgever kan aanspreken om een redelijke vergoeding te overwegen wanneer de uitvraag een aanzienlijke (ontwerp)inspanning behelst, maar ook dat de opdrachtgever een architect die een ongevraagd ontwerp indient, erop wijst dat dat niet de bedoeling is.

Brede coalitie
De richtlijn is een initiatief van de BNA, Architectuur Lokaal en ICSadviseurs. Gemeenten, het rijk, adviseurs en aannemers zijn betrokken bij de Richtlijn en erkennen de noodzaak tot een betere aanbestedingscultuur. Ook zij zien het belang van een gezonde markt met gezonde bureaus. Het Rijksvastgoedbedrijf neemt de richtlijn mee bij het aanpassen van haar inkoopbeleid.

De Richtlijn Gezonde Architectenselecties kan hier worden gedownload.