Koningin Máxima opent duurzame Kaasmakerij CONO in De Beemster, winnaar van de Arie Keppler Prijs – Architectuur Lokaal

Slideshow

Dubbel feest bij CONO Kaasmakers. Vanmorgen opende Koningin Máxima de nieuwe, duurzame kaasmakerij in De Beemster, ontworpen door Bastiaan Jongerius Architecten. En zojuist maakte WZNH bekend dat het gebouw winnaar is van de Arie Keppler Prijs 2014 in de categorie utiliteitsbouw. Deze ‘groenste kaasmakerij ter wereld’ is het resultaat van een meervoudige opdracht volgens Kompas. Droogmakerij De Beemster, UNESCO Werelderfgoed, heeft er een functioneel en elegant gebouw bij gekregen.   

De duurzame kaasmakerij, net als de oude fabriek ‘De Tijd’ genoemd, is gebouwd in opdracht van CONO Kaasmakers een coöperatie van melkveehouders die in 1901 werd opgericht en sinds 2001 hofleverancier is. Het nieuwe gebouw was nodig omdat de huidige kaasmakerij uit 1929 te oud en te klein wordt. Omdat De Beemster op de lijst van Werelderfgoed staat, kon er geen doorsnee bedrijfsgebouw komen. De UNESCO, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het College van Rijksadviseurs, de Provincie Noord-Holland en de Gemeente Beemster keken met argusogen mee tijdens het ontwerpproces.

Landschap
CONO begon met massastudie, waar de overheden van schrokken: het volume was veel te ingrijpend voor het Werelderfgoed. Maar CONO wilde in De Beemster blijven; de binding met het landschap en de sociale omgeving was groot en vanuit duurzaamheidsoptiek zou het slecht zijn om te verhuizen naar een bedrijventerrein buiten de polder omdat er dan veel transportbewegingen nodig zouden zijn tussen de bestaande weipoedertoren en de nieuwe fabriek. De enige kans voor CONO was om zelf aan te tonen dat het kon: dat er een ontwerp gemaakt kon worden dat recht deed aan de historische betekenis en de landschappelijke kwaliteit van De Beemster.

Meervoudige opdracht met Kompas
CONO schreef een meervoudige opdracht uit aan drie architectenbureaus, een aanbestedingsprocedure die niet vaak voorkomt bij een private opdracht. De opdracht werd uitgeschreven aan de hand van de handleiding Kompas van Architectuur Lokaal.
De opdracht werd op advies van de beoordelingscommissie verstrekt aan architect Bastiaan Jongerius. De selectieprocedure is voor hem van grote betekenis geweest voor de kwaliteit van het ontwerp: ‘Het gaf de kans om de opgave écht uit te diepen, het is van groot belang geweest dat er een deskundige beoordelingscommissie was die de opdrachtgever heeft geadviseerd over de precieze formulering van de opdracht en de fasering. En daarna, tijdens de uitwerking en het bouwproces, hebben de beoordelingscriteria van de meervoudige opdracht enorm geholpen om het kwaliteitsniveau vast te houden. De opdrachtgever begreep het belang van de landschappelijke inpassing en de architectuur. Tijdens het hele proces is de verhouding van de architectonische kwaliteit versus de kosten altijd zorgvuldig afgewogen.’

De winnaar: 475 veehouders
De inzet van CONO, als private partij, resulteerde in een prijs voor ruimtelijke kwaliteit voor de 475 aangesloten veehouders. De jury van de Arie Keppler Prijs, onder voorzitterschap van Joop Slangen, architect, beleidsadviseur Provincie Noord-Holland, is enthousiast over het resultaat. ‘Het gebouw brengt met zijn uitgestrekte horizontaliteit en bijna mathematische inpassing in het systeem van de Beemster, een hulde aan het DNA van de plek. De samenwerking tussen opdrachtgever en architect is voorbeeldig te noemen.’
Klik hier voor het juryrapport en de prijswinnaars in de overige categorieën.

Interview met Bastiaan Jongerius
Lees hier het interview van José van Campen met Bastiaan Jongerius over perspectief en precisiemaatvoering, over het ontwerpproces en de samenwerking met de opdrachtgever.