Herbestemming voor wonen en zorg – Architectuur Lokaal

Onderzoek naar herbestemming van gebouwen voor woonzorgprojecten.

Als publieke opdrachtgevers op zoek gaan naar mogelijke gebruikers voor oude scholen, fabrieken en boerderijen, komt men vaak uit op een mix van maatschappelijke functies waaronder wonen en zorg. Het Kenniscentrum Wonen – Zorg heeft aan Architectuur Lokaal gevraagd in kaart te brengen welke ervaringen zijn opgedaan met de herbestemming van gebouwen voor woonzorgprojecten. Dit gebeurt in samenwerking met RIGO Research en Advies. De onderzoekers concludeerden onder meer dat het aantal gerealiseerde projecten kleiner is dan verwacht. Maar de berichten over de projecten die tot stand zijn gebracht, zijn meestal positief. Zorgaanbieders plaatsen hun kleinschalige combinaties van wonen en zorg graag letterlijk midden in de samenleving. Toch is een centrumlocatie niet in alle gevallen gewenst, want de vraag blijkt gevarieerd.

Tijdgeest
Herbestemming is belangrijk voor het behoud van monumenten (‘behoud door ontwikkeling’). Maar ook panden die geen status hebben als monument kunnen het behouden waard zijn. Bijvoorbeeld vanwege hun karakteristieke uitstraling. Of omdat ze relatief goedkope huisvesting bieden. Of omdat herontwikkeling milieuvoordelen biedt boven sloop en nieuwbouw. Wat ook de overwegingen zijn, een beslissing om te slopen wordt tegenwoordig niet genomen zonder een onderzoek naar de haalbaarheid van herontwikkeling. Het initiatief ligt vaak bij de gemeente of bij een woningcorporatie. Als publieke opdrachtgevers op zoek gaan naar mogelijke gebruikers voor historische panden, komt men vaak uit op een mix van maatschappelijke functies waaronder wonen en zorg.

Bij herbestemming voor wonen en zorg komen verschillende vragen aan de orde:

1. Wat zijn de voordelen van partijen bij een initiatief tot herbestemming? Leegstaande gebouwen zijn een blok aan het been van hun eigenaren, zeker als sloopplannen leiden tot weerstand. Een zorgfunctie kan helpen om het probleem van de eigenaar op te lossen. Biedt het oude gebouw ook het optimale antwoord op de behoeften van de nieuwe gebruikers?
2. Welke bouwkundige kwaliteiten vragen in het bijzonder de aandacht bij verbouwing van een pand tot woonzorgproject? Is aan te geven welke typen historische gebouwen zich beter of minder goed lenen voor een dergelijke transformatie?
3. Welke voordelen zijn er vanuit het perspectief van de nieuwe gebruikers boven nieuwbouw? En welke voor de exploitant?
4. Zijn er voordelen te behalen uit de clustering met andere functies binnen het gebouw?
5. Welke knelpunten zien we in bouwkundige  en  in organisatorische zin en met betrekking tot de exploitatie? Hoe verhouden die zich tot gesignaleerde voordelen?
6. Welke conclusies zijn er te trekken? En in het bijzonder: welke handreikingen (do’s and don’ts) voor initiatiefnemers zijn er te formuleren?

Kenniscafé
Architectuur Lokaal organiseerde samen met Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg op 29 januari 2009 een Kenniscafé over het aanpassen van historische panden voor wonen en zorg in de Nieuwe Energie te Leiden. Het verslag kunt u lezen op de website van Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg.