Atelier ZZ: echte keuzes in maakbaar Nederland – Architectuur Lokaal

Onbegrijpelijk voor de buitenlandse deelnemers aan Hitte in de delta: laat Nederland de nationale planning los? Bij de manifestatie van Architectuur Lokaal nam Hermen Borst, namens het ministerie van Infrastructuur en Milieu, het rapport ‘Zwarte Zwanen, ontwerp in het Omgevingsbeleid’ in ontvangst uit handen van Carel de Reus, voorzitter van Atelier ZZ. Onder leiding van prof. dr. Wouter Vanstiphout ontwikkelde Atelier ZZ concrete instrumenten in het kader van de Omgevingswet om werkelijke democratische keuzes te maken voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. Die moeten in de toekomst op decentraal niveau worden gemaakt. Henk Ovink onderschreef dat de voorgestelde inzet van ontwerp daarbij niet vrijblijvend kan zijn: “Je kunt een fantastisch ontwerpproces organiseren, maar op het moment dat het niet gekoppeld is aan besluitvorming en geld ben je verloren.”

Aan de hand van het rapport van Atelier ZZ debatteerden de wethouders Frans Veltman (gemeente Friese Meren) en Jan Vente (gemeente Bergambacht) met hoogleraar Wouter Vanstiphout, architect Nanne de Ru, advocate Paula Kemp en architectuurhistorica Michelle Provoost over de veranderingen in maakbaar Nederland. Het rijk decentraliseert ruimtelijke opgaven naar de lokale overheid, die tegelijk vorm moet geven aan participatie. Blijft Nederland polderen, of worden er met de nieuwe Omgevingswet in de hand, straks échte keuzes gemaakt?

De discussie volgde op de film Dilemma’s in het veen die Victor Vroegindeweij maakte naar aanleiding van het ontwerpend onderzoek dat vier jonge architecten hebben verricht in het Friese Veenweidegebied. Atelier ZZ stelt twee concrete instrumenten voor waaraan decentralisatie en participatie ten grondslag liggen. Het gaat erom, de belangen van álle betrokkenen – burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen – van begin af aan gelijke kansen te bieden bij de besluitvorming over ruimtelijke vraagstukken. Ontwerpers kunnen de belangen in kaart brengen en deze uitwerken in verschillende scenario’s.  Zo kan de lokale overheid werkelijke democratische keuzes maken.

Atelier ZZ is een project van Architectuur Lokaal in het kader van het werkprogramma ‘Opdrachtgeverschap en Omgevingsrecht’ uit ‘Werken aan ontwerpkracht, Actieagenda architectuur en ruimtelijk ontwerp 2013-2016’.  In de jaren 2015 – 2016 worden de voorgestelde ontwerpateliers in de praktijk gebracht.

Het rapport ‘Zwarte Zwanen, ontwerp in het Omgevingsbeleid’ van Atelier ZZ bestaat uit drie delen: