Boek Vier jaar ontwerpkracht in Nederland

Ter gelegenheid van de lancering van de ’ActieAgenda Ruimtelijk Ontwerp 2017-2020’ die vanmiddag plaatsvond in de TU Delft bood Cilly Jansen, directeur Architectuur Lokaal, het boek ‘AAARO, Vier jaar ontwerpkracht in Nederland’ aan minister Schultz van Haegen (IenM) en minister Bussemaker (OCW) aan. Architectuur Lokaal volgde de resultaten van het architectuurbeleid in de afgelopen jaren op de voet. Het boek geeft een indruk van de projecten die vanaf 2013 zijn uitgevoerd in het kader van de ’ActieAgenda Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp 2013-2016’, die hiermee is afgesloten.

Urgente ontwerpopgaven
Voor de jaren 2013-2016 stelde het kabinet de Actieagenda Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp (AAARO) op onder de noemer Werken aan ontwerpkracht. In deze agenda zijn onder meer tien urgente ontwerpopgaven geagendeerd: Nieuwe opgaven in de stad, Herbestemming, Onderwijshuisvesting, Zorg en gezondheid, Kantoren, Infrastructuur en ruimtelijke ontwikkeling, Ontwikkelingen in het landelijk gebied, Wateropgaven, Energietransitie en Krimp.

Partners
De agenda is uitgevoerd onder coördinatie van de ministeries van IenM en OCW en zette, naast nationale programma’s, in op een culturele basisinfrastructuur ter ondersteuning van de ontwerpdisciplines (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Het Nieuwe Instituut), op nationale ontwerpkracht (College van Rijksadviseurs) en op versterking van lokale en regionale ontwerpkracht en -kwaliteit. Hiertoe zocht het rijk samenwerking met een aantal partners: de Academies van Bouwkunst, Architectuur Lokaal, de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de Technische Universiteit Delft. Aan hen is gevraagd om werkprogramma’s rond de geagendeerde ontwerpopgaven op te zetten. Ook werd de jaarlijkse Rijksprijs Opdrachtgeverschap (De Gouden Piramide) uitgereikt en is samen met Ruimte-OK aandacht gegeven aan onderwijshuisvesting.

Resultaten
Architectuur Lokaal volgde de resultaten van de programma’s en maakte de website Waaaro?Daaaro? waarop iedereen kon volgende hoe en waar in Nederland het architectuurbeleid van het rijk concreet vorm heeft gekregen. Het boek AAARO, Vier jaar ontwerpkracht in Nederland biedt inzicht in de kennis die in vier jaar is ontwikkeld vanuit de mogelijkheden die ontwerp biedt. Het geeft geen compleet overzicht van alle acties van de partners, die werken aan meer dan alleen de Actieagenda, en het pretendeert ook niet dat alle projecten exclusief binnen de AAARO tot stand zijn gekomen. Vaak zijn meerdere partijen over langere tijd betrokken geweest. Het leidende principe van het boek is ontwerpkracht, ten behoeve van bestuurders en andere opdrachtgevers die verder kijken, meer willen en samen met ontwerpers aan de slag gaan. Het bevat een inspirerende selectie van projecten die met name publieke opdrachtgevers een beeld geven van wat ontwerpkracht kan zijn en wat zij daaraan kunnen hebben.

Bewustzijn
Wat Architectuur Lokaal betreft is de inzet van ontwerp om mogelijkheden te verbeelden, cruciaal voor een zinvolle communicatie tussen alle betrokken partijen. Aan de koppeling van maatschappelijke opgaven aan ontwerpopgaven zit de morele veronderstelling dat ontwerpers een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben en hun kennis kunnen of moeten inzetten voor de samenleving. Daarmee kan de indruk kunnen ontstaan dat ontwerpers maatschappelijke problemen kunnen oplossen, wat zelden het geval kan zijn. Ontwerpkracht draagt wel bij aan het vergroten van het bewustzijn rondom maatschappelijke problemen. Daarom is het belangrijk dat bestuurders, beleidsmakers en ontwerpers nauw samenwerken bij het ontwikkelen van toekomststrategieën, zodat maatschappelijke opgaven daadwerkelijk ontwerpopgaven kunnen worden en de ideeën daadwerkelijk in de praktijk kunnen worden gebracht. Het boek laat zien dat het allemaal kan. Met de voorbeelden hopen we mensen op ideeën te brengen bij de aanpak van urgente opgaven, die allemaal gecompliceerd, veel en ingrijpend zijn – en te belangrijk om alleen aan beleidsmakers en opdrachtgevers over te laten. Ontwerpers hebben laten zien dat zij met ontwerpend onderzoek de marges verkennen, de grenzen oprekken, interdisciplinair denken, uiteenlopende problemen koppelen, de omgeving mooier maken, en vooral: keuzes voorleggen zodat opdrachtgevers bewust kunnen kiezen.

Handreikingen
Elk hoofdstuk biedt informele verhalen over concrete projecten, bezien vanuit bestuur of architectuur, over de relatie daartussen en over de betrokken gesprekspartners zoals wethouders, waterschap bestuurders, ontwerpers, bewoners, raadsleden, gebruikers, ondernemers, maatschappelijke organisaties en anderen. De hoofdstukken bieden handreikingen die aansluiten op de opgaven, zoals Hybride stadslandschap maken, Oog hebben voor kwaliteit die er al is, Sociale verbindingen leggen. Elke opgave wordt geïllustreerd met voorbeeldprojecten en fotograaf Maarten van Schaik heeft elk van de tien opgaven prachtig verbeeld. Met deze oogst hopen we de lokale bestuurders van Nederland inzicht te bieden in de mogelijkheden die ontwerpkracht biedt voor opgaven in de komende jaren.

Download
Het boek AAARO, Vier jaar ontwerpkracht in Nederland is verzonden aan alle Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen. Voor alle andere belangstellenden is het hier als pdf beschikbaar. Op de website Waaaro?Daaaro! is veel meer informatie te vinden.