Wonen met Hugo – Architectuur Lokaal

Zes colleges van Hugo Priemus over wonen en woonbeleid voor iedereen die zich betrokken voelt. Hugo Priemus is emeritus hoogleraar Systeem Innovatie Ruimtelijke Ontwikkeling aan de TU Delft en eminence grise van wetenschappelijk onderzoek in de woningbouw. Zijn studies en kritische houding bepalen al decennialang het woningbouwdebat. Daarom heeft Architectuur Lokaal, als kenniscentrum voor opdrachtgeverschap, aan hem gevraagd om in een zesdelige reeks colleges inzichten en handvatten te bieden voor bestuurders, ambtenaren, raadsleden, woningcorporaties, huurdersverenigingen, architecten en verder iedereen die wel met deze vraagstukken te maken heeft, maar het landelijk beleid niet maakt. Vanaf 8 februari 2018 geeft Priemus de colleges onder de noemer ‘Innovaties en disrupties in wonen en woonbeleid’ op zes avonden in het Academiegebouw Utrecht, met zes coreferenten. Wie de colleges wil volgen kan zich nu aanmelden.

Gemeenteraadsverkiezingen Woningbouw en woningvoorraad vormen een belangrijk onderdeel van de lokale en nationale beleidsagenda’s. De positie van de woningcorporaties, huurdersbelangen, het verduurzamen van de bestaande voorraad, het tekort aan betaalbare woningen, minderhedenbeleid en technologische ontwikkelingen maken het aantal borden waarop wordt geschaakt talrijk. De wetgeving erachter is technisch en abstract en niet bepaald toegankelijke kost, ook niet voor professionals.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018 zullen woningbouwvraagstukken een belangrijk onderdeel van veel verkiezingsprogramma’s vormen. En daarna moet een nieuwe generatie wethouders ermee aan de slag. De belangrijkste vraagstukken die op tafel liggen zijn: de hoeveelheid woningen (te weinig?), de betaalbaarheid van woningen (te duur?) en de verdeling van de bestaande woningen naar inkomen, statushouders, etnische groepen, minderheden, gezinssamenstelling, leeftijd (op welke gronden?). Maar er vinden ook grote veranderingen plaats in de demografische samenstelling van de bevolking, de technologische mogelijkheden met betrekking tot bijvoorbeeld energievraagstukken, ICT, gasloze woningen en woongedrag (micro-wonen, co-housing). Hoe kunnen lokale overheden daar op inspelen binnen de complexe nationale wetgeving? Welke speelruimte hebben woningcorporaties nog? Wat is de rol van marktpartijen? Hoe verhouden huurdersbelangen zich tot al deze vraagstukken? Hebben architecten hier een positie in? Zijn er goede voorbeelden in Nederland of daarbuiten die interessant zijn voor andere gemeenten?

Voor wie?
De collegereeks is bedoeld voor zowel professionals en studenten als alle anderszins geïnteresseerden. Zij krijgen een helder en volledig overzicht van ontwikkelingen op de woningmarkt, de achterliggende structuren en mechanismen, de invloed van politieke, economische, maatschappelijke en sociale ontwikkelingen en de mogelijke perspectieven op verbetering van de woningmarkt. Daarmee is de reeks geschikt voor iedereen die concreet te maken heeft met woningbouwvraagstukken in de praktijk. Met andere woorden: voor iedereen voor wie de vragen helder zijn, maar de oplossingen niet.

Opzet
Elke avond begint met een inleiding door Hugo Priemus en een reactie van een door hem uitgenodigde deskundige. Hier verzamelen we de feiten, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. In een panel met enkele betrokkenen worden de geboden feiten vervolgens toegepast op de praktijk. In hoeverre sluit beleid aan op de wetenschappelijke bevindingen en/of op de praktijk? Waar zitten de gaten, tegenstrijdigheden, ongewenste dynamiek, omissies, blinde vlekken en misvattingen? Van alle bijeenkomsten wordt een verslag gemaakt dat online wordt gepubliceerd. Al doende verzamelt Architectuur Lokaal een breed palet aan inzichten en oplossingen die tijdens de vierjaarlijkse Wethoudersmanifestatie in het najaar 2018 nader worden geanalyseerd.

Lees hieronder meer over de inhoud van elk van de colleges.

Data en coreferenten

1. donderdag 8 februari 2018, dr. Jeanet Kullberg, wetenschappelijk medewerker Sociaal Cultureel Planbureau (SCP)
2. donderdag 1 maart 2018, prof. dr. ir. Marja Elsinga, professor of Housing Institutions & Governance, Department of OTB, Research for the Built Environment
3. donderdag 26 april 2018, drs. Taco van Hoek, directeur Economisch Instituut voor de Bouw (EIB)
4. donderdag 24 mei 2018, prof .dr. ir. Anke van Hal, hoogleraar Sustainable Building op Nyenrode Business Universiteit
5. donderdag 5 juli 2018, dr. Johan Conijn, bijzonder hoogleraar Woningmarkt, Faculteit Economie en Bedrijfskunde, Universiteit van Amsterdam (UvA)
6. dinsdag 25 september 2018, drs. Anne-Jo Visser, programmamanager Energie, gemeente Utrecht

Praktisch
Locatie: Academiegebouw Utrecht, Domplein 29, 3512 JE Utrecht, telkens van 19.30 – 22.00 uur; inloop met koffie/thee vanaf 19:00 uur. Kosten (incl. btw): € 50,00 per college; studenten € 10,00 per college. Aanmelden: via het aanmeldingsformulier onderaan deze pagina.

Vragen: mail naar Vincent Kompier.

Punten voor Permanente educatie (PE) en voor de Regeling Bij- en nascholing van het Architectenregister PE-punten: open inschrijving: 2,5 PE-punten per college. Bij- en nascholing van architecten: 2,5 uur per college.

Certificaten worden na afloop van elk college verstrekt.

De colleges:

College 1, donderdag 8 februari 2018
Kick-off – Disruptieve dynamiek in de Nederlandse woningmarkt
Het eerste collegeblok heeft een inleidend karakter en geeft een algemeen overzicht van disruptieve ontwikkelingen in het wonen. Woningen worden immers steeds meer een knoop in fysieke en virtuele netwerken en een schakel in klimaatveranderings- en energietransitieprocessen. Bewoners spelen een steeds belangrijkere rol in het beheer en de ontwikkeling van de woning, maar de ontwikkelingen in klassieke eisen van betaalbaarheid, bereikbaarheid, kwaliteit en zeggenschap lopen daarmee bepaald niet parallel. Hugo Priemus signaleert in de ontwikkelingen van het wonen een aantal knelpunten die hij in de volgende colleges zal uitwerken. Coreferent is Jeanet Kullberg. Zij gaat in op verschillende bewonersgroepen (hoge, midden- en lage inkomensgroepen; jongeren, ouderen, mensen met migratieachtergrond, statushouders, stad-platteland) en hoe die zijn gekoppeld aan geestelijke en fysieke gezondheidsaspecten. Zij stipt eveneens de veranderende maatschappelijke context aan, zoals de decentralisatie in het sociaal domein, de complexiteit van de samenleving in relatie tot geestelijke problematiek, de arbeidsmarktveranderingen en perspectief op werk.

Sprekers: Hugo Priemus, coreferent dr. Jeanet Kullberg, wetenschappelijk medewerker Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) & panel, o.l.v. moderator drs. Vincent Kompier (Architectuur Lokaal)

College 2: donderdag 1 maart 2018
Het failliet van de volkshuisvesting? – Sectorindeling en volkshuisvestingssysteem Het tweede collegeblok bespreekt de structuur van het volkshuisvestingssysteem, het samenstel van markten en actoren, de financiële stromen en de differentiatie in drie sectoren: sociale huur, commerciële huur en koop. Welke wetten en regelgeving zijn er op het gebied van de woningbouw? Waar haakt beleid aan in het volkshuisvestingssysteem? Wat zijn de verschillen tussen koopsector, commerciële en sociale huursector, hoe lopen financieringsstromen in de koop- en de huursector?

Sprekers: Hugo Priemus, coreferent prof. dr. ir. Marja Elsinga, professor of Housing Institutions & Governance, Department of OTB, Research for the Built Environment & panel, o.l.v. moderator drs. Vincent Kompier (Architectuur Lokaal)

College 3, donderdag 26 april 2018
Nieuwe woningen en woningvoorraad als bouwopgave – De woning als hub in vele netwerken
Nieuwbouw blijft nodig om de toenemende woningvraag te accommoderen en om slechte woningen te vervangen door goede woningen. Het Economisch Instituut voor de Bouw stelt jaarlijks woningbouwprognoses op en monitort de ontwikkelingen op dit gebied. Het college gaat in op de noodzaak van het uitbreiden en herstructureren van de woningvoorraad. Hier is goed ruimtelijk beleid noodzakelijk door provincie en rijk, gezien de noodzaak om grensoverschrijdende afspraken te maken (grensoverschrijdende rivieren, HSL-netwerk, netwerk van autowegen, ICT-netwerken, energienetwerken, blauwgroene netwerken). Voor de toekomst is veel te zeggen voor het hanteren van de netwerkstad en stedelijke netwerken als ruimtelijke planningsdoctrines. Meer aandacht is nodig voor de invloed van ICT-backbones op woningen, woonomgeving en stedelijke patronen. In de toekomst zal het ruimtelijk kader worden bepaald door de Omgevingswet ter vervanging van Wet Ruimtelijke Ordening, respectievelijk bestemmingsplan.
Sprekers: Hugo Priemus, coreferent drs. Taco van Hoek, directeur Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) & gesprek, o.l.v. moderator drs. Vincent Kompier (Architectuur Lokaal)

College 4, donderdag 24 mei 2018
De flexibele en gasloze woning – Veranderende wooneisen en technologische ontwikkelingen Het aandeel van voorraadingrepen in de totale woningbouwproductie neemt gestaag toe. Enerzijds wordt met succes een groot beroep gedaan op de flexibiliteit en aanpasbaarheid van de woningvoorraad. Anderzijds zijn ingrijpende maatregelen nodig om alle woningen van het gas af te krijgen en de energietransitie van fossiele naar hernieuwbare brandstoffen ook in de woningvoorraad volledig te realiseren. Voorts zal moeten worden nagedacht over functionele aanpassingen van de voorraad die voor een aanzienlijk deel uit grote woningen bestaat, terwijl het aandeel een- en tweepersoonshuishoudens in de voorraad nog steeds toeneemt. De digitalisering heeft onder meer tot gevolg dat steeds minder papier in de woning moet worden opgeslagen. Boeken, dossiers e.d. worden steeds meer vervangen door digitale informatiedragers.

Sprekers: Hugo Priemus, coreferent prof. dr. ir. Anke van Hal, hoogleraar Sustainable Housing Transformation, afdeling Management in the Built Environment, TU Delft en Universiteit van Nijenrode, met een bijdrage toegespitst op de duurzaamheid en de energetische kwaliteit van woningen/energielabels, energietransitie & panel, o.l.v. moderator drs. Vincent Kompier (Architectuur Lokaal)

College 5, donderdag 5 juli 2018
Balanceren met te veel ambities – de toekomst van de woningcorporaties In het vijfde collegeblok staat de sociale huursector centraal. Sinds de jaren negentig is het marktaandeel van deze sector afgenomen van 42% tot 28% in 2017. In de periode 1950 – 1980 speelden woningcorporaties een hoofdrol op de woningbouwmarkt. In de daarop volgende decennia bleek de beleidsvrijheid van woningcorporaties wel erg omvangrijk te worden met als resultaat dat zij risicovolle commerciële activiteiten ontplooiden zonder dat er intern of extern voldoende toezicht was. De corporaties verloren voor miljarden euro’s als gevolg van de aangegane risico’s. Dit resulteerde in de parlementaire enquête Woningcorporaties en Herziening van de Woningwet. Sinds 2017 worden sociale en commerciële activiteiten per corporatie juridisch of administratief gescheiden.

Sprekers: Hugo Priemus, coreferent dr. Johan Conijn, bijzonder hoogleraar Woningmarkt, Faculteit Economie en Bedrijfskunde, Universiteit van Amsterdam, met accent op recente ontwikkelingen sinds de Parlementaire Enquête Woningcorporaties (2014) & panel, o.l.v. moderator drs. Vincent Kompier (Architectuur Lokaal)

College 6, dinsdag 25 september 2018
Perverse prikkels – Ongerijmdheden in de koop- en huursector Dit collegeblok gaat in op actuele problemen, inconsistenties in de koop-, commerciële en sociale huursector. Wat zijn die ongerijmdheden en wat zijn mogelijke oplossingen? De achtergronden en samenhang van de actuele ongerijmdheden worden in kaart gebracht. Als uitsmijter van het zesde collegeblok wordt een samenvattend overzicht gepresenteerd van de disruptieve externe ontwikkelingen, de daarmee samenhangende veranderingen in het wonen en de daaruit voortvloeiende opgaven van decentraal en centraal beleid.

Sprekers: Hugo Priemus, coreferent drs. Anne-Jo Visser, programmamanager Energie gemeente Utrecht & panel, o.l.v. drs. Vincent Kompier (Architectuur Lokaal)

De collegereeks ‘Wonen met Hugo’ is mogelijk gemaakt in het kader van Samen werken aan ontwerpkracht, Actieagenda Ruimtelijk Ontwerp 2017-2020