Jaarrapportage architectuuropdrachten en ontwerpwedstrijden in 2018: toename uitvoering winnende prijsvraagontwerpen – Architectuur Lokaal

Jaarlijks publiceert het Steunpunt Architectuuropdrachten en Ontwerpwedstrijden van Architectuur Lokaal statistische gegevens over aanbestedingen van architectuuropdrachten. Welke opdrachtgevers schreven welke opdrachten en prijsvragen uit? Welke architectenbureaus verkregen de meeste opdrachten en wie waren de adviseurs? Het merendeel van de aanbestedingen betreft onderwijsgebouwen. Het aantal winnende prijsvraagontwerpen dat wordt uitgevoerd neemt toe. Het Steunpunt publiceert alle nieuwe opdrachten en prijsvragen op Twitter: @Archopdrachten.

Openbare database
Architectuur Lokaal houdt sinds vele jaren bij welke architectuuropdrachten (architectendiensten en werken met ontwerp) worden aanbesteed, welke prijsvragen worden uitgeschreven, en hoe het daarna verder gaat met deze opdrachten. De jaarlijkse rapportages geven een globaal beeld van de ontwikkelingen, en kijkt daarbij ook terug naar voorgaande jaren. De Jaarrapportage 2018 vindt u hier.

Architectuuropdrachten
Het aantal aanbestedingen voor architectuuropdrachten blijft toenemen. Met name decentrale overheden besteden meer opdrachten aan. De gemeenten die scholen aanbesteden kiezen steeds vaker voor architectendiensten; tweemaal vaker dan voor geïntegreerde opdrachten. In de afgelopen drie jaar zijn 121 architectendiensten gegund aan 114 verschillende architectenbureaus. 162 opdrachten voor werken met ontwerp werden gegund aan 127 bedrijven.
De ervaring van opdrachtgevers met het aanbesteden van architectuuropdrachten blijft beperkt. Slechts 28 (12%) van de 232 opdrachtgevers besteedde de afgelopen drie jaar meer dan twee opdrachten aan. Bij een derde van de 417 architectuuropdrachten 2016-2018 schakelden de opdrachtgevers tezamen 58 verschillende adviesbureaus in. Drie adviesbureaus waren betrokken bij een derde van de opdrachten.

Welke opdrachten?
Van de ‘architectendiensten’ die in 2018 werden aanbesteed ging het bij meer dan de helft om opdrachten voor scholenbouw; op de tweede plaats staat huisvesting van overheden, politie en justitie. Aanbestedingen voor ‘werken met ontwerp’ betroffen vooral opdrachten voor woningbouw en locatie- en gebiedsontwikkeling. Alle opdrachten voor verkeer en vervoer zijn aanbesteed via een geïntegreerd contract.

Prijsvragen
Prijsvragen blijken een middel te zijn om zowel innovatieve oplossingen als publieksbetrokkenheid te genereren gedurende het proces. De ervaringen stapelen zich op, waardoor ook de variatie in mogelijkheden steeds meer in beeld komt. Niet iedereen realiseert zich dat ook een prijsvraag een vorm van aanbesteden is. Of een prijsvraag ook aanbestedingsplichtig is hangt af van de omvang van de opdracht. Voor ontwerpprijsvragen is de ‘drempelwaarde’ in 2019 € 144.000 (het totaalbedrag van vergoedingen en vervolgopdracht) voor rijksopdrachten, en voor andere overheden € 221.000; voor ontwikkelcompetities geldt voor alle overheden ruim € 5,5 miljoen. Boven deze bedragen zijn prijsvragen aanbestedingsplichtig en moeten dan worden aangekondigd op TenderNed.
Dergelijke ‘grote’ prijsvragen zijn in Nederland (nog?) niet zo gebruikelijk als in bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland, en dus zijn ze maar zelden op TenderNed te vinden. Daarom publiceert het Steunpunt zoveel mogelijk prijsvragen die op een andere manier bekend gemaakt worden, neemt deze op in de selectiebank en volgt het verloop hiervan. Dat betekent wel dat we nooit zeker zijn of alle prijsvragen in kaart gebracht kunnen worden. Steeds meer uitschrijvers van prijsvragen gebruiken het Steunpunt van Architectuur Lokaal om hun prijsvraag bekend te maken; dit is het enige platform in Nederland dat alle procedures verzamelt. Het Steunpunt publiceert alle nieuwe opdrachten dagelijks op twitter: @Archopdrachten.
Opvallend is dat prijsvragen de laatste jaren steeds vaker worden uitgeschreven met het doel om daadwerkelijk een vervolgopdracht aan de winnaar te verstrekken; dat was de afgelopen drie jaar bij gemiddeld 60% van de ontwerpprijsvragen het geval. Bij ontwerpprijsvragen komt vaak voor, dat na de vervolgopdracht (meestal voor een definitief ontwerp) niet meteen realisatie volgt: op basis van het DO moet financiering worden geworven. Financiers willen zich niet altijd bij voorbaat aan een prijsvraag committeren; zij hebben behoefte aan een concreet plan.

Ali Baba & Kompas
Op de website van het Steunpunt zijn alle aanbestedingen van architectuuropdrachten en prijsvragen te bekijken, die zijn verzameld vanaf 2005. Ook wordt hier het verloop van de procedures gevolgd: aan wie werd de opdracht gegund, en welke procedures zijn stopgezet? De openbare database SESAM, vernoemd naar de schatkamer uit Ali Baba, bevat ruim 3000 procedures en is voor iedereen te raadplegen.
Voor het uitschrijven van architectuuropdrachten en prijsvragen kan iedereen gebruik maken van de handleidingen Kompas, die kosteloos digitaal beschikbaar zijn. Voorbeelden van prijsvragen volgens Kompas, waarbij Architectuur Lokaal betrokken is geweest, vindt u hier.

Eerdere jaarrapportages
Eerdere jaarrapportages zijn hier te downloaden:
Jaarrapportage 2017
Jaarrapportage 2016
Jaarrapportage 2015
Jaarrapportage 2014
Rapportage 2009-2013